Kompetencje lidera

Nasze życie to nieustanna droga, możemy się zmieniać, wzrastać, uczyć. Nabywanie i kształtowanie kompetencji to zadanie na każdy dzień. Od nas zależy, co zrobimy z tym, co Bóg złożył w naszych sercach.

W swojej pracy na temat kompetencji lidera pragnę skupić się na tym, co podczas zgłębiania niniejszej wiedzy było dla mnie najistotniejsze. Chcę pochylić się nad tym, co skłoniło mnie do przemyśleń na temat postawy, jaką powinien prezentować lider, a tym samym do przyjrzenia się mojej własnej postawie, którą prezentuję na co dzień w moim środowisku. Nie chcę skupiać się na sztywnych podziałach, ale wyczerpać temat według wybranych przez siebie źródeł, które stały się kluczowe podczas pisania pracy. Zarówno w mediach, internecie, czasopismach, czy wielu książkach można znaleźć mnóstwo informacji na temat tego, czym charakteryzuje się dobry lider, jakie powinien posiadać kompetencje. Niezwykle cennym źródłem wiedzy, w tym zakresie, stały się dla mnie książki dwóch wspaniałych przywódców: Johna C. Maxwella - eksperta w sprawach przywództwa oraz Billa Hybelsa - lidera liderów, jak wyznał sam John C. Maxwell.

Na wstępnie pragnę przytoczyć zdanie Billa Hybelsa, który bardzo trafnie określa czym są kompetencje lidera oraz czym może skutkować ich brak. Autor w swojej książce „Odważne przywództwo”, bez żadnych skrupułów wyznaje: „…oczekuję jak najwięcej. Poszukuję ludzi o najwyższych kompetencjach. Proszę Boga, aby pomógł mi znaleźć ludzi, którzy przez lata rozwijali i wykorzystywali swoje dary duchowe”. Peter Drucker, autor książek na temat zarządzania, w rozmowie z Billem Hybelsem powiedział, że członkowie zespołu, jakich powinien szukać najprawdopodobniej są ludźmi szczęśliwymi i aktywnymi zawodowo. Wyjaśnił: „Jeśli znajdziesz człowieka, który ma bardzo dobre kwalifikacje, ale jest nieszczęśliwy lub bez pracy, bądź ostrożny. Ludzie, których poszukujesz, prawdopodobnie przyczyniają się teraz do rozwoju innych firm lub organizacji i osiągają tam wspaniałe rezultaty. Prawdopodobnie są upojnie szczęśliwi i otoczeni miłością ludzi, z którymi pracują. Takich ludzi szukaj. Szukaj kompetencji, które zostały potwierdzone w praktyce”.

Czym zatem jest kompetencja?

Definicji jest wiele. Jedna z nich mówi, że: „kompetencja to połączenie trzech atrybutów: wiedzy, umiejętności i postawy. Wyróżniają one daną osobę łatwością sprawnej, skutecznej, odpowiadającej oczekiwaniom jakościowym, realizacji zadań. Działania osoby kompetentnej w danej dziedzinie, winny spełniać obowiązujące w danej społeczności/ organizacji kryteria”. Niektórzy autorzy jako czwarty element kompetencji dodają cechy osobowości. Na kompetencje lidera składają się zatem: wiedza, umiejętności, talenty i wyznawane wartości. Jest to prezentowana przez daną osobę postawa, nawyki i zachowania, które umożliwiają jej wypełnianie określonej funkcji. Wśród najważniejszych kompetencji lidera możemy wymienić: wiedzę, doświadczenie, praktyczne umiejętności, odpowiedzialność, kierowanie się wartościami (etyczne postępowanie), asertywność, umiejętność współpracy, umiejętność wyznaczania granic, kulturę osobistą, kulturę pracy, kreatywność, otwartość na nowe możliwości, innowacyjność, umiejętność zarządzania sobą w czasie, samodzielność, przedsiębiorczość, orientację biznesową, decyzyjność, profesjonalizm, skuteczność, efektywność, dyscyplina, umiejętność budowania relacji oraz skuteczną komunikację.

Nie ma jednej zamkniętej listy kompetencji. W licznych źródłach można znaleźć wiele różnych podziałów i kryteriów. Według jednej z definicji, lider to osoba, która stoi na czele danej grupy, a jego cechą charakterystyczną jest to, że ludzie oraz organizacje chętnie poddają się jego przywództwu oraz chcą go naśladować. Wykonywanie jego poleceń wynika w tym przypadku z zaufania oraz autentycznej wiary w to, co mówi i jak postępuje.

Kompetencje to jeden z trzech wyznaczników skutecznego lidera. Bill Hybels wymienia je na drugim miejscu w kryterium doboru zespołu, zaraz po charakterze, a przed chemią, czyli tzw. dopasowaniem relacyjnym. Kompetencje są więc tym, co charakteryzuje skutecznego lidera. Przewodzenie jest procesem oraz pewną umiejętnością. Sprawowanie funkcji lidera wymaga posiadania wysokich kompetencji, gdyż jak twierdzi Hybels, bez nich nawet najbardziej charyzmatyczne przywództwo nie spełni swojego zadania. Skuteczny lider powinien wykazywać się odwagą. To dzięki niej przywódca nie boi się spojrzeć w przyszłość oraz podjąć niezbędnego ryzyka. Odwaga pozwala liderowi widzieć dalej i wcześniej niż inni. Jest niezbędna, aby nie tylko wprowadzać zmiany, ale też przeprowadzić przez nie ludzi oraz dbać o rozwój organizacji.

W przywództwie nie chodzi o zdobycie podium dla siebie, ale o przyjęcie odpowiedzialności w taki sposób, aby życie innych mogło się zmienić. Hybels stwierdza, że w byciu liderem nigdy nie chodzi o samego lidera, ale o innych. Duchowe liderstwo, nie tylko wskazuje ważne prawdy i napomina innych, aby zgodnie z nimi żyli, ale pociąga za sobą bliską relację i społeczność z Jezusem. Owocem tego powinna być bezinteresowna służba tym, których Pan stawia na naszej drodze. Jak twierdzi John C. Maxwell w swojej książce „360 – stopniowy lider”: „Wielcy liderzy nie wykorzystują ludzi po to, aby sami mogli wygrywać. Przewodzą ludziom, aby odnosić wspólne zwycięstwa”.

Dobry lider powinien być przede wszystkim dobrym przywódcą dla samego siebie. Oznacza to umiejętność podejmowania decyzji oraz wytrwałe dążenie do realizacji zadania (nie wycofywanie się, zwłaszcza, kiedy pojawiają się trudności). Lider powinien umiejętnie zarządzać sobą oraz swoim czasem. M. Scott Peck - psychiatra i autor wielu książek podkreślił: „Jeśli nie cenisz siebie, nie będziesz cenił swojego czasu. Jeśli nie cenisz swojego czasu, nie jesteś w stanie nic z nim zrobić”. J. C. Maxwell uważa, że w działaniach lidera ważna jest umiejętność prowadzenia spełnionego życia idącego w parze z dyscypliną, umiejętność tworzenia listy rzeczy do zrobienia, a także zdolność do układania „listy rzeczy, które należy przestać robić”. Ważna jest w tym miejscu, umiejętność ustalania priorytetów w swoim życiu, a także zarządzanie swoim myśleniem. Według Maxwella największym wrogiem dobrego myślenia jest nadmiar zajęć. Jak sam twierdzi: „Często minuta namysłu jest cenniejsza niż godzina rozmowy lub niezaplanowanej pracy”.

Osoby stojące na czele różnych wspólnot, zespołów czy organizacji niejednokrotnie podkreślają, że przywództwo zaczyna się we własnym domu, wśród swoich bliskich. Bill Hybels w swojej książce „Aksjomat” wyznaje: „Najważniejszym egzaminem, przed którym staję codziennie, co tydzień i co miesiąc, jest dobre kierowanie własną rodziną”. Autor skłania nas do zadania sobie pytań: „Czy mam interesujące pomysły dla swojej rodziny, czy potrafię ich zainspirować, czy jestem w stanie skutecznie rozwiązywać problemy oraz czy stwarzam warunki do budowania jedności?”. Autor twierdzi, iż każdy lider powinien wykazywać troskę o członków swojej rodziny. Jak sam wyznaje: „Jeśli chodzi o twoją rodzinę, nie ma nikogo innego, kto by o nią walczył”.

Będąc przy umiejętności, jaką jest zarządzanie własnym czasem, warto podkreślić, że dla lidera istotna jest także umiejętność zarządzania własną energią i zadawanie sobie pytania: „Które wydarzenie danego dnia należy do najważniejszych?” oraz upewnianie się, czy do danej czynności wystarczy energii na tyle, aby wykonać ją z niezbędną starannością.

Dla lidera niezbędne jest również pozostawanie w kontakcie z samym sobą oraz zarządzanie swoimi emocjami. Istota zarządzania emocjami polega na tym, aby najpierw pokazać innym (nie sobie!), że potrafimy radzić sobie z emocjami, a jeśli zachodzi taka konieczność, ważne jest odłożenie ich na później lub wyrażenie uczuć w taki sposób, aby pobudzić innych do działania. Jak podkreśla Maxwell istotne jest, aby postawić sobie pytanie: „Czego potrzebuje zespół? A nie: co poprawi mi samopoczucie?”.

Efektywność lidera mierzy się przez pryzmat różnych cech. Skuteczność w dużym stopniu zależy od samoświadomości, czyli od kontrolowania własnych emocji, zapału i wytrwałości w dążeniu do celu, a także od zdolności do empatii i właściwych zachowań społecznych. Jak twierdzi Daniel Goleman, autor bestsellera „Inteligencja Emocjonalna”, skuteczność lidera w znaczącym stopniu, bo aż w 80%, zależy od współczynnika inteligencji emocjonalnej. W swoim artykule opublikowanym w Harvard Business Review: „Co czyni Cię przywódcą?”, autor rozwiewa mity na temat przywództwa. Udowadnia, że nie tylko klasyczny iloraz inteligencji i posiadanie merytorycznej wiedzy decydują o powodzeniu lidera, ale warunkuje to również inteligencja emocjonalna. Według autora, to ona pozwala liderowi na rozumienie różnych typów osobowości, a także zachowań werbalnych i niewerbalnych.

Niezwykle istotne jest posiadanie przez lidera zdolności do zarządzania stresem, napięciami i konfliktami. Rola przywódcy jest tu nieodzowna, ponieważ odpowiednie pokierowanie konfliktem oraz znalezienie najlepszego rozwiązania, jest jedną z kluczowych umiejętności, pozwalających na budowanie dobrej atmosfery w grupie.

Inną kompetencją, którą powinien wykazywać się lider, jest efektywność w działaniu, wynika ona z robienia tego, co ważne. Pareto, twórca często cytowanej zasady 80/20 twierdzi, że w wyniku 20% działań, powstaje 80% rezultatów. Dlatego efekty pracy są lepsze wówczas, gdy osoba planuje pracę tak, aby kwestie najważniejsze wykonać w pierwszej kolejności. Odpowiednie planowanie, umiejętność szeregowania zadań według hierarchii ważności oraz dobranie ich do odpowiednich grup i osób wpływa na sprawne funkcjonowanie zespołu.

Skutecznego lidera charakteryzuje naturalna zdolność wpływania na innych. Efektem wpływu może być zmiana w postawie i zachowaniu osób oraz ugruntowanie pewnych wartości, przekonań, wiedzy. Lider powinien jasno wyznaczać cele, a następnie inspirować i skupiać wokół nich ludzi.

Dla każdego przywódcy bardzo istotna jest ciągła praca nad swoim charakterem oraz nabywanie umiejętności społecznych. Umiejętności społeczne to, według Billa Hybelsa, wrażliwość na to, co inni ludzie myślą i czują oraz zdolność do efektywnego słuchania. Hybels w swojej książce „Odważne przywództwo” wyznaje: „Szukam ludzi, którzy prawdziwie troszczą się o innych i nie traktują ich jedynie jako środków do realizacji własnych celów”. Autor podkreśla tu   bardzo ważną kwestię, jaką jest zdolność do pielęgnowania relacji z innymi. Dotyczy to także umiejętności skutecznej komunikacji z osobami o trudnym charakterze, niskiej samoocenie oraz żądnymi władzy. Dobra atmosfera w zespole, przekłada się na jego wyniki. Gdy ludzie czują się ze sobą dobrze, panuje atmosfera wzajemnego zaufania oraz poszanowania, chętniej wymieniają się doświadczeniami oraz służą sobie pomocą. Relacje panujące w zespole przekładają się na wydajność pracy oraz na szybszy i sprawniejszy przepływ informacji. Tworzenie dobrej atmosfery w zespole może wpływać również na to, jak długo poszczególni członkowie pozostają w zespole. Ważnym elementem skutecznego przywództwa jest, więc zdolność do integrowania grupy i zachęcania do współpracy.

Lider powinien wykazywać się uczciwością wobec innych. Zaufanie poszczególnych członków zespołu przywódca zdobywa m. in. poprzez umiejętność przyznawania się do własnych błędów i porażek, a także poprzez mówienie wprost o istniejących problemach. Trzy kluczowe elementy w budowaniu zaufania to: konsekwentność, poufność oraz rzetelność wobec członków zespołu.

Ważną kompetencją lidera jest też zdolność obserwacji, a co za tym idzie, dostrzeganie potencjału oraz posiadanych umiejętności u poszczególnych osób. Sprzyja to właściwemu zaplanowaniu zadań oraz wzmocnieniu efektywności zespołu. Lider powinien delegować ludzi do obszarów, w których poszczególni członkowie są mocni. Zadaniem przywódcy jest motywowanie osób do osobistego rozwoju i podnoszenia kompetencji. Cenną umiejętnością lidera jest dodawanie ludziom wartości, co wyraża się należytym podejściem i szacunkiem do drugiej osoby.

Lider powinien być otwarty na nowe rozwiązania i technologie, które mogą mieć wpływ na usprawnienie dotychczasowych działań. W pracy lidera ważna jest umiejętność sporządzania sprawozdań. Ma to istotny wpływ na proces ewaluacji całego zespołu. Ocena tego, co zostało dokonane pozwala wyciągnąć wnioski na przyszłość. W sytuacji, gdy coś poszło nie tak, dobry lider zamiast krytykować siebie lub innych członków zespołu, powinien postawić pytanie: „czy to nas czegoś nauczyło?”.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną cechę, którą powinien wykazywać się lider. Jest to umiejętność zarządzania słowami. Jak twierdzi John C. Maxwell: „Jeśli chcesz mieć pewność, że twoje słowa mają wagę, starannie je dobieraj”. Także Maria Vadia, w książce „Twój język ma moc”, zwraca uwagę na znaczenie wypowiadanych słów. Autorka wiele razy podkreśla, jak ważną umiejętnością jest panowanie nad własnym językiem. Każdy lider niejednokrotnie stoi przed trudnymi wyzwaniami. W Ewangelii św. Marka możemy przeczytać: „Jezus im odpowiedział: Miejcie wiarę w Boga! Zaprawdę, powiadam wam: Kto powie tej górze: „Podnieś się i rzuć się w morze”, a nie wątpi w duszy, lecz wierzy, że spełni się to, co mówi, tak mu się stanie. Dlatego powiadam wam: Wszystko o co w modlitwie prosicie, stanie się wam, tylko wierzcie, że otrzymacie.” (Mk 11, 22-24). Fragment ten pokazuje, jak dużą wagę mają słowa. Prawdziwy lider, który kocha Boga „musi mówić do gór, a nie rozmawiać o nich przez cały dzień” (M. Vadia).

Kto bowiem żywi wątpliwości, podobny jest do fali morskiej wzbudzonej wiatrem i miotanej to tu, to tam. Człowiek ten niech nie myśli, że otrzyma cokolwiek od Pana, bo jest mężem chwiejnym, niestałym na wszystkich swych drogach” (Jk 1, 6-8).
Lider nie powinien być chwiejny, nie mogą nim targać emocje, a jego decyzje nie powinny zmieniać się w zależności od jego nastroju. Powinien być stały, wierzyć Bogu i Jego obietnicom, niezależnie od okoliczności. Ważne jest, aby przywódca miał świadomość, że Bóg jest większy od każdej sytuacji. Przywódca powinien stać na Słowie Bożym i „prorokować nad swoim życiem, nad przyszłością swoich dzieci, nad swoją firmą, ogłaszając Boże błogosławieństwo i pomoc nad każdym obszarem, w jakim występują potrzeby” (M. Vadia). Duchowy przywódca musi potrafić spędzać czas na modlitwie i na słuchaniu Słowa, dlatego ważną umiejętnością jest także zdolność zachowywania milczenia oraz wsłuchiwania się w to, co Duch Święty chce powiedzieć.

Nikt z nas nie urodził się z gotowym pakietem kompetencji liderskich, gotowym do użycia. Bóg w swojej dobroci obdarzył nas wieloma darami i talentami, które już od pierwszych dni naszego życia rozwijały w nas w większym lub mniejszym stopniu, „ociosywały” nas różne wydarzenia (radosne i smutne). To one w znaczącym stopniu wpłynęły na to, jakimi ludźmi jesteśmy dzisiaj.

Lider to ktoś, kto nie godzi się na przeciętność i mimo odczuwanego strachu, potrafi stawić mu czoło oraz wyjść ze strefy własnego komfortu. Nasze życie to nieustanna droga, możemy się zmieniać, wzrastać, uczyć. Nabywanie i kształtowanie kompetencji to zadanie na każdy dzień. Od nas zależy, co zrobimy z tym, co Bóg złożył w naszych sercach. Na koniec zostawiam ważną dla mnie myśl: „Mam tylko jedno życie i tylko raz jest mi dane być przywódcą. Mam jedyną okazję, by żyć naśladując Boga i być podatnym na Jego prowadzenie. Nie jest to rozgrzewka przed meczem, ale prawdziwy mecz. Odliczanie zostało rozpoczęte” (Bill Hybels).

Autorka: Monika Kerner - położna, żona Darka i mama Szymona, członek wspólnoty Metanoia, absolwentka III edycji Szkoły Liderów.

Bibliografia:
Hybels B., Odważne przywództwo, Instytut Wydawniczy Compassion, Szczecin 2009
Hybels B., Aksjomat, Instytut Wydawniczy Compassion, Szczecin 2010
Maxwell C. J., 360 – stopniowy lider, Oficyna Wydawnicza Logos, Warszawa 2007
Vadia M., Twój język ma moc, Rhema Jacek Saj, Lublin 2010
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia: Strona_g%C5%82%C3%B3wna
http://zarzadzanie-czasem.com/efektywnosc/efektywnosc-w-zarzadzaniu- czasem.html#ixzz4WKGiESXk
http://www.agnieszka-kolodziejczyk.pl/?p=780