Przywódcy, którzy pomagają się rozwijać.

Basia Skorupa Bez kategorii, lider, przwództwo, rozwój osobisty, wyznaczanie celów

Dziś świat poszukuje przywódców umiejących jednoczyć ludzi, dających ludziom poczucie wartości i zrozumienia, pokazujących ludziom, jak bardzo są potrzebni i dokąd mogą wspólnie zmierzać.

Rozpocznę od zadania pytań: Kto to jest przywódca? Kim jest przywódca? Czym się charakteryzuje przywódca?

Co oznacza rozwój człowieka, który staje się przywódcą, jakie są etapy rozwoju przywódcy? Czy przywódca to człowiek słaby, który zaczyna budować siebie jako przywódcę, czy może jest to człowiek bardzo silny i świadomy swoich słabości, opanowany, pełen empatii, mający swoje zdanie, człowiek, który nie podlega wpływom innych ludzi?

W najprostszym tłumaczeniu przywództwo to wykonywanie władzy, wywieranie wpływu na grupę społeczną z zamiarem osiągnięcia swoich celów i spełnienia swoich potrzeb.

Jakie cechy posiada przywódca, który pomaga się rozwijać? Skąd bierze inspiracje i zrozumienie sytuacji, w której się znajduje? Aby to zrozumieć, zacznijmy od podstaw.

W zależności od okresu i czasów, w jakich żyjemy, przywództwo można podzielić na cztery okresy:

-okres klasyczny – jest to okres od starożytności do lat 70. XX w., oparty głównie na szacunku lub władzy, zazwyczaj bardzo autorytarny, źródłem zaangażowania członków grupy był przede wszystkim strach przed przywódcą;

-okres transakcyjny – okres od lat 70. do połowy lat 80. XX w. wyróżniał się wywieraniem wpływu na członków grupy przede wszystkim poprzez kontakt osobisty przywódcy z członkiem grupy. Przywódca transakcyjny opiera swoje działanie przede wszystkim na procesie wymiany i zaspokajaniu swoich oczekiwań poprzez zaspokajanie oczekiwań innych członków grupy; strukturę organizacyjną traktuje bardzo instrumentalnie, manipuluje karami i nagrodami w celu uzyskania pożądanego zachowania, spełnia potrzeby podwładnych, modyfikuje i reaguje na zmieniającą się sytuację;

-okres wizjonerski – okres od połowy lat 80. do 2000 r. – tu przywódca jest inspiratorem grupy, głównym czynnikiem zaangażowania członków grupy jest wspólna wizja, członkowie grupy mogą wnosić i realizować własne pomysły, przywódca grupy ma bardzo zindywidualizowane podejście do poszczególnych członków grupy.

-okres organiczny – okres po 2000 roku – to okres, w którym przywódca wspólnie z członkami grupy interpretuje jej otoczenie; często przywódca jest wyłaniany z grupy, przywódca doprowadza do sytuacji, w której grupa kształtuje wizję i kierunek rozwoju wspólne dla wszystkich członków grupy, w tym przypadku przywódca uczy się i tworzy grupę przy wspólnym działaniu i wspólnym rozwoju.

Samo pojęcie przywództwa ma wymiar ponadczasowy. Pierwsze nawiązania do przywództwa można zauważyć w Biblii – mówiły o tym, że przywódca powinien wyznaczać standardy etyczne i duchowe oraz stosować nagrody i kary, by nauczyć  odróżniać dobro od zła.

Greckie koncepcje przywództwa pokazują, że musi być ono sprawiedliwe, mądre; osoba, która jest przywódcą, musi posiadać umiejętność doradzania.

Platon uważa, że u przywódcy najważniejszym elementem jest dobre zarządzanie.

W Renesansie uważano, że liderzy potrzebują stabilności, troski oraz stanowczości, aby utrzymać władzę, sprawując rządy.

Jedna z definicji mówi, że jest to wykonywanie władzy, wywieranie wpływu na grupę społeczną, inna definicja mówi, że przywódca to członek grupy społecznej, który dzięki swoim cechom osobowości lub dzięki zajmowanemu stanowisku narzuca innym swoje rozwiązania, inicjuje, kieruje, zespala działalność grupy.

Można powiedzieć, że przywództwo to zarówno zrównoważony proces rozwoju człowieka, jak i pewna właściwość cech charakteru, takich, które pozwalają na używanie wpływu bez stosowania środków przymusu; celem takiego działania jest kształtowanie celów grupy, celów organizacji, motywowanie zachowań w grupie, nastawianie grupy na motywowanie i realizację założonych celów.

Przywódca to przede wszystkim człowiek zaakceptowany przez większość grupy, człowiek, który wyraźnie poprzez swoje zachowanie wyróżnia się cechami osobowości, jakie są niezbędne do tworzenia i wprowadzania zmian w grupie.

Przywództwo ma swoje funkcje, w zależności od przywódcy są one różnie realizowane lub modyfikowane, podstawowe funkcje przywództwa to:

-„wyznaczanie celu”, które polega na kreowaniu wizji, ustalaniu strategii, wyjaśnianiu ogólnych założeń; cel musi być jasno określony i często przypominany przez przywódcę; rolą przywódcy nie jest realizowanie narzędzi do osiągnięcia celu, a raczej ciągłe i niezmienne motywowanie i wskazywanie wyznaczonego celu; trzeba pamiętać, że cel w ramach rozwoju grupy może ulec zmianie;

-„ukierunkowanie pracowników” polega na odpowiednim komunikowaniu celów, budowaniu koalicji i zespołów, poszukiwaniu zaangażowania poszczególnych pracowników lub osób i wykorzystaniu ich najlepszego potencjału;

-„motywowanie i inspirowanie” polega na pobudzeniu do działania, delegowaniu uprawnień, zaspokajaniu potrzeb grupy. Przywódca musi tu być bardzo świadomy swoich zachowań i mieć rozwiniętą inteligencję emocjonalną.

Przywódca może zostać określony lub posługiwać się jednym ze stylów przywództwa; styl przywództwa jest zależny od zdolności emocjonalnych przywódcy,  jednak najlepiej, jeśli posługuje się wszystkim trzema stylami:

-pierwszym ze stylów jest „zorientowanie przywódcy” na działania, zazwyczaj skuteczny przywódca koncentruje się na planowaniu i koordynowaniu prac, przejrzystym komunikowaniu zadań i celów;

-drugi ze stylów opiera się na wsparciu psychicznym podwładnych i nastawieniu na relacje międzyludzkie; mówi się wtedy o „stylu zorientowanym na relacje społeczne”;

-trzeci ze stylów to „styl zorientowany na partycypacje”, gdzie przywódca włącza podwładnych w proces decyzyjny firmy poprzez stosowanie różnych środków, np. spotkania zespołowe, rozwiązywanie konfliktów, promowanie i zawiązywanie współpracy pomiędzy członkami grupy, pielęgnowanie relacji w grupie.

Kiedy pytam ludzi o to, jakie cechy powinien posiadać „przywódca pomagający się rozwijać”, zazwyczaj otrzymuję odpowiedź, że powinien być inteligentny i posiadać bardzo duży zasób wiedzy – czy jednak to jest najważniejsze?

Często wczytując się w życiorys największych przywódców, dowiadujemy się, że wcale nie byli chodzącymi ideałami, że często popełniali błędy, nie radzili sobie w najprostszych sytuacjach, a jednocześnie potrafili rozwiązywać najtrudniejsze problemy i poszerzać granice ludzkiej wyobraźni; zazwyczaj mówimy wtedy, że ci przywódcy mają bardzo dużą inteligencję emocjonalną.

W dzisiejszych czasach mówi się, że inteligencja emocjonalna to czynnik, który ma największy wpływ na tworzenie przywódcy. Inteligencja emocjonalna pomaga przywódcy w podejmowaniu decyzji co do osób w swojej grupie, ale przede wszystkim pozwala na rozwój przywódcy, który przez cały proces tworzenia się grupy pracuje nad swoim rozwojem razem z grupą, nie bojąc się upokorzeń czy trudnych pytań dotyczących swojej osoby.

Przywódca pomagający się rozwinąć wie, że rozwój drugiego człowieka pozwoli rozwinąć się jemu samemu, zupełnie inaczej jest pojmowany rozwój osobisty i osiąganie celów niż w schematycznym zachowaniu skierowanym na siebie samego.

Przywódca do swojego rozwoju zaprasza członków swojej grupy, pozwala im na wspólną pracę nad własnym rozwojem. Taki przywódca jest świadom swoich słabości, wie, że musi nad nimi pracować i że nie ma możliwości poradzenia sobie ze swoimi brakami samodzielnie – dlatego zespoły czy też grupy ludzi prowadzone przez przywódcę pozwalającego się rozwinąć rozwijają się w tempie geometrycznym.

Jest kilka elementów, które łączą wszystkich wielkich przywódców mających wpływ na osoby w swoim otoczeniu i na zmiany, jakie w tym otoczeniu zachodzą:

-pierwszy element – „samoświadomość” – to bardzo istotna cecha przywódcy, potrafi określić cały proces tworzenia i budowania poczucia przywództwa; dzięki samoświadomości przywódca może podejmować świadome decyzje i nie poddawać się, jeśli są one błędne. Samoświadomość daje możliwość znajomości swoich mocnych i słabych stron, dzięki niej potrafimy zrozumieć swoje emocje, jesteśmy świadomi swoich celów i swojej wartości. Samoświadomość realnie wpływa na podejmowanie konstruktywnych decyzji, pozwala nam na podejmowanie zadań wykraczających poza przyjęte schematy i przyjęte przez nas ramy bezpieczeństwa. Samoświadomość pozwala nam panować nad emocjami lub uwalniać emocje, w pełni kontrolując to, co dzieje się w otoczeniu, z nami czy z naszym ciałem;

-drugi element – „samokontrola” – czyli zdolność, która pozwala nam na panowanie nad naszymi emocjami i odruchami; w dzisiejszych czasach jedna z najważniejszych cech przywódcy. Brak samokontroli może doprowadzić do rozpadu grupy lub zniszczeniu poszczególnych członków grupy, co w rezultacie doprowadzi do całkowitego zniszczenia zespołu. Samokontrola jest też ważna np. w momencie, kiedy stajemy przed decyzją, która wydaje się łatwa i szybka, jednak w dłuższym okresie czasowym może stać się dla nas destrukcyjna – chodzi tu głównie o opieranie się pokusom, okazjom; jeśli nasz plan jest długoterminowy, to musimy nauczyć się samokontroli i opierać się okazjom szybszego dotarcia do celu;

-trzeci element to „motywacja”; motywacja przywódcy ma niesamowite oddziaływanie na członków grupy – potrafi zmienić całkowicie zarówno charakter grupy, jak i charakter poszczególnych zadań oraz sposób rozwiązywania tych zadań. Motywacja stawia bardzo duże wymagania grupie; częściowo obciąża poszczególnych członków grupy i narzuca nowe obowiązki, jednak zmotywowany człowiek zupełnie inaczej podchodzi do postawionego przed nim zadania, a po wykonaniu zadania jest świadom dobrze wykonanej pracy, która zbudowała jego, ale i stała się możliwością rozwoju dla całej grupy;

-czwarty element to „empatia”, czyli zdolność do zauważania czyichś emocji, ale przede wszystkim zdolność do brania tych emocji pod uwagę w swoim działaniu lub działaniu całej grupy. Empatia pozwala przywódcy zajrzeć głębiej w każdego członka grupy, ale pozwala też przywódcy zbudować obraz całości grupy i określić kierunek rozwoju lub miejsca, które trzeba rozwinąć w danej grupie;

-piąty element to „zdolności towarzyskie”, co może oznaczać umiejętność łatwego nawiązywania kontaktów z ludźmi, ale także umiejętność wpływu na tych ludzi. Zdolności towarzyskie pozwalają często na rozwiązywanie problemów lub sytuacji zagrożenia nie tylko w sposób służbowy, ale przede wszystkim w sposób interpersonalny.

Zachowując wszystkie elementy, możemy powiedzieć, że mamy przywódcę, który pozwala się rozwijać – musimy być jednak świadomi ciągłej pracy przywódcy nad samym sobą i nad zespołem czy grupą ludzi, z którymi przywódca współpracuje. Proces rozwoju przywództwa jest zauważalny od początku dziejów, począwszy od czasów biblijnych po teraźniejszość, a jego charakter znacząco ulega zmianie na przestrzeni lat.

Przywództwo to też umiejętność przekazywania i wykorzystywania zdobytych doświadczeń, to dzięki nim powstaje przywódca. Często jest to długi proces i każdy z nas go przejdzie, najważniejsze jednak, aby być świadomym, w jakim miejscu właśnie się znajduję, jaki to ma wpływ na mnie, na moje otoczenie, jak to odbije się na mojej przyszłości.

Dziś świat poszukuje przywódców umiejących jednoczyć ludzi, dających ludziom poczucie wartości i zrozumienia, pokazujących ludziom, jak bardzo są potrzebni i dokąd mogą wspólnie zmierzać.

Przyszłość przywództwa to umiejętność tworzenia harmonii i możliwości zrównoważonego rozwoju w życiu drugiego człowieka i w życiu przywódcy, rozwoju na każdym poziomie ludzkiej świadomości i ludzkich ograniczeń, sięganiu w głąb siebie i w głąb ograniczeń swojego ducha i ciała.

Przywódca musi być bardzo świadomy swoich ograniczeń, które w rezultacie mogą zabić rozwój drugiego człowieka.

Warto pamiętać, że przywódcy, którzy pomagają się rozwijać, wyróżniają się bardzo dużym entuzjazmem, jaki pozwala bardzo pozytywnie podchodzić do wszystkich zadań, są uczciwi – co jednocześnie działa i określa ich zasady moralne i wartości zewnętrzne. Każdy przywódca zmierzy się z obiektywizmem, z narzucaniem zadań i egzekwowaniem ich wykonania, co często będzie trudne do udźwignięcia – a w tym momencie przywódca będzie musiał pokazać swój kręgosłup moralny i będzie wystawiony na ciągłą ocenę, dlatego tak ważna w życiu każdego przywódcy jest pokora, ponieważ uczy ona słuchania innych.

Przywódcę, który pomaga się rozwijać, można scharakteryzować  następującym cytatem Richa Wilkersona: „Jeśli jesteś zbyt duży, by służyć, to jesteś zbyt mały, by przewodzić”.

Literatura:

Bill Hybels „Odważne przywództwo”

Business Insider Polska „Kiedy lider staje się przywódcą”

Wikipedia

Łukasz Brandys, absolwent IV edycji Szkoły Liderów